Абмеркаванне праблем рэгулявання рынку безалкагольных танізуючых напояў адбылося 23 студзеня 2015 года
29.01.2015

Круглы стол на тэму "Рэгуляванне абароту безалкагольных танізуючых напояў: запланаваныя змены ў заканадаўстве" правяла Асацыяцыя Еўрапейскага Бізнесу 23 студзеня 2015 года. У дыскусіі прынялі ўдзел вядомыя айчынныя і міжнародныя вытворцы безалкагольных напояў, прадстаўнікі дзяржаўных органаў, вучоныя з Расіі і Беларусі.
Грамадскае абмеркаванне праблем рэгулявання абароту безалкагольных танізуючых напояў было ініцыявана вытворцамі-членамі Асацыяцыі, якія заклапочаны планамі па абмежаванні рознічнага продажу безалкагольных танізуючых напояў, што былі агучаны на пасяджэнні Міжведамаснага савета па папярэджанні і прафілактыцы п'янства, алкагалізму, наркаманіі і спажыванні тытуню (у прыватнасці, на савеце абмяркоўвалася ўвядзенне пэўных абмежаванняў рэкламы, разглядалася магчымасць забароны продажу «энергетычных» напояў асобам, маладзейшым за 18 гадоў, і забарона продажу ў крамах плошчай менш за 50 квадратных метраў).
Прадстаўнікі бізнесу лічаць, што прапанаваныя абмежавальныя меры залішнія, іх увядзенне супярэчыць існуючай міжнароднай заканадаўчай практыцы, не мае пад сабой навуковага абгрунтавання і негатыўна адаб'ецца на ўстойлівым развіцці безалкагольнай галіны харчовай прамысловасці.
- У нас у краіне няма прававой традыцыі, калі першапачаткова заяўляецца мэта, потым уводзяцца меры рэгулявання, а па заканчэнні нейкага часу праводзіцца аналіз, наколькі гэтыя меры спрацавалі - і калі мэты не дасягнутыя, праводзiцца вяртанне да зыходнага стану. У нас, на жаль, калі забарона ўводзіцца, то яе, як правіла, не адмяняюць, нават пры адсутнасці заяўленага выніку, - лічыць Андрэй Рашчупкін, першы намеснік генеральнага дырэктара ўнітарнага прадпрыемства «Кока-Кола Беўрыджыз Беларусь».
Аляксандр Паталаха, к.х.н., член Праўлення Саюза вытворцаў безалкагольных напояў і мінеральных вод (РФ), распавёў аб даследаванні структуры і ўзроўняў спажывання кафеіну, праведзенага ў Расійскай Федэрацыі. У прыватнасці, лабараторыя аналізу прадуктаў харчавання ІХ РАМН даследавала 61 узор наступных кафеіна-змяшчальных прадуктаў (7 відаў кавы, чай, 5 брэндаў "Колы", 12 брэндаў «энергетыкаў», шакалад і кафеіна-змяшчальныя лекі). Аказалася, што сярэдняя канцэнтрацыя кафеіну ў танізуючых безалкагольных напоях ніжэйшая, чым у іншых прадуктах харчавання: напрыклад, у каве эспрэса змяшчаецца 2257 мг кафеіну у 1 літры, у горкім шакаладзе - 659 мг у 1 кг, а ў «энергетыкаў» - усяго 294 мг у 1 літры. Утрыманне кафеіну ў даследаваных напоях тыпу «кола» знаходзілася ў межах 87 мг / л - 130 мг / л. У прааналізаваных безалкагольных танізуючых напоях канцэнтрацыя кафеіну знаходзілася ў межах 219 мг / л - 321 мг / л (максімальная канцэнтрацыя кафеіну, дазволеная ў напоях заканадаўствам Расійскай Федэрацыі, роўная 400 мг / л). Утрыманне кафеіну ў сярэдняй спажывецкай порцыі безалкагольных танізуючых напояў (шклянка 250 мл) складае 74 мг, што ніжэй за сярэдняе ўтрыманне кафеіну ў адной сярэдняй порцыі (кубку) кавы (сярэдняе значэнне па ўсіх відах кавы - 91 мг). Утрыманне кафеіну ў сярэдняй порцыі чаю (кубку 220 мл) складае 58 мг, напояў «кола» - 47 мг (у бутэльцы 0.5 л), шакаладу - 26 мг (у плітцы 100 г).
Пра гэта ж гаварыў і Канстанцін Эллер, д.х.н., загадчык лабараторыі аналітычных метадаў даследаванняў харчовых прадуктаў ФГБУ «Навукова-даследчы інстытут харчавання Расійскай акадэміі медыцынскіх навук»:
- У некаторых кавярнях Масквы канцэнтрацыя кафеіну, напрыклад, у эспрэса, даходзіць да 3000 мг у літры. У добрай моцнай гарбаце - ад 200 да 500 мл на літр. У танізуючых напоях - ад 150 да 400 мг. У «Коле» - 80-90. Таму ў плане канцэнтрацыі кафеіну танізуючыя напоі нічым асаблівым не вылучаюцца.
Акрамя таго, Аляксандр Паталаха распавёў праапытанне 3600 спажыўцоў (2000 падлеткаў і 1,6 тысячы дарослых), якое было праведзены ў жніўні 2013 года ў Расіі з мэтай вызначыць колькасць і частату спажывання розных прадуктаў, якія змяшчаюць кафеін. Даследаванне паказала, што асноўнымі крыніцамі кафеіну ў дыеце падлеткаў з'яўляюцца чай (60%) і кава(25%), затым ідуць напоі групы «кола» (9%), шакалад (3%) і энергетычныя напоі (2%). У дыеце дарослых спажыўцоў чай пастаўляе 53% кафеіну, кава - 39%, «кола» - 3%, шакалад - 2% і энергетычныя напоі - 1%. Сярэдні расійскі падлетак (12-14 гадоў) спажывае 14 шклянак (250 мл) танізуючых напояў і 180 кубкаў кавы ў год, сярэдні падлетак ва ўзросце 15-17 гадоў спажывае 43 шклянкі (250 мл) танізуючых напояў і 250 кубкаў кавы ў год. Менш за 1% спажыўцоў (як падлеткаў, так і дарослых) спажываюць танізуючыя напоі ў колькасцях, якія перавышаюць 2 і больш шклянкі (250 мл) у дзень
- Калі ўзяць кошык харчавання чалавека, і, у прыватнасці, вадкія прадукты харчавання, то безалкагольныя танізуючыя напоі складаюць 1 л у год на чалавека. У параўнанні з іншымі гэта вельмі мала, не кажучы ўжо пра алкаголь, якога, па розных дадзеных, прыпадае ад 12 да 20 літраў у год на чалавека. Гэта значыць, лічбы такія, што мне дзіўна, што мы гэтую тэму абмяркоўваем наогул і што сур'ёзныя дзяржаўныя органы звяртаюць на гэтую тэму ўвагу. Ёсць больш сур'ёзныя і рэальныя праблемы, з якімі трэба змагацца, - адзначыў Аляксандр Паталаха.
Папярэднімі вынікамі іншага даследавання, якое зараз праводзіцца ў Расіі, падзяліўся Раман Ханфер'ян, д.м.н., загадчык лабараторыі спартыўнага харчавання з групай аліментарнай паталогіі ФГБУ «Навукова-даследчы інстытут харчавання Расійскай акадэміі медыцынскіх навук»:
- Мы вядзём вялікае даследаванне па ўсёй Расійскай Федэрацыі, у якім адной вялікай кампаніяй пастаўлена задача вывучыць фізічную актыўнасць у залежнасці ад фактараў харчавання. Двума пытаннямі, вельмі блізкімі да нашай тэматыкі, з'яўляюцца пытанні аб выкарыстанні энергетычных напояў і спартыўных напояў. Я раскажу пра выбарку з 240-250 чалавек студэнтаў МДУ: аказалася, што прыкладна 90% наогул не ўжываюць энергетычных напояў. Прыкладна 4,5% ужываюць ад 1 разу ў дзень да 1 разу ў месяц. І толькі 0,5% - выкарыстоўваюць танізуючыя напоі больш за 3-4 у тыдзень.
Марына Дымовіч, кіраўнік юрыдычнага напрамку Асацыяцыі Еўрапейскага Бізнесу, распавяла аб міжнароднай практыцы. Паводле яе слоў, у краінах Еўрасаюза і ЗША праводзіліся шматлікія даследаванні складу танізуючых безалкагольных напояў, аднак нідзе на гэты момант не атрыманы дадзеныя, якія пацвярджаюць небяспеку для здароўя танізуючых напояў:
- У некаторых выпадках вытворцы добраахвотна інфармуюць спажыўцоў аб складзе напою і рэкамендуемых да спажывання дозах, аднак робяць яны гэта звыш патрабаванняў закона, каб папярэдзіць выпадкі ўжывання 5-6 шклянак энергетычнага напою запар.
Тым не менш, беларускія спецыялісты ўпэўненыя, што ўжыванне непаўналетнімі «энергетыкаў» у Беларусі ўсё ж такі трэба абмежаваць. У прыватнасці, Аляксей Аляксандраў, к.м.н., намеснік галоўнага ўрача УЗ «Мінскі абласны клінічны цэнтр« Псіхіятрыя-наркалогія», звярнуў увагу прысутных, што кафеін адносіцца да рэчываў, якія ўплываюць на псіхіку, і міжнародная класіфікацыя хвароб 10-га перагляду , як і 11-га, які ўступіць з 2016 года, будзе па-ранейшаму ўтрымліваць раздзел «псіхічныя расстройствы, выкліканыя спажываннем кафеіну».
- Як я разумею, рэкамендацыі па ўжыванні танізуючых напояў па ўсім свеце прыкладна аднолькавыя. І ўзнікае пытанне: наколькі яны рэалізаваны? У Беларусі не рэкамендуецца прымаць непаўналетнім піва, алкаголь - і гэта рэалізавана ў выглядзе забароны набыцця піва і алкаголю. У Беларусі не рэкамендуецца непаўналетнім купляць лекі - і гэта рэалізуецца ў выглядзе абмежавання для непаўналетніх куплі лекаў. Цалкам лагічная паслядоўнасць нейкіх рэкамендацый і рэалізаваных на практыцы абмежаванняў, - сказаў Аляксей Аляксандраў, але пры гэтым адзначыў, што размова не ідзе пра абмежаванне ўжывання танізуючых напояў для дарослых - у гэтых адносінах ніякіх разумных аргументаў прывесці нельга.
Іван Канаразаў, галоўны нарколаг Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь, таксама пацвердзіў, што пытанне, якое падымалася на міжведамасным савеце, гучала не пра поўную забарону абароту танізуючых напояў, а пра абмежаванне рэалізацыі менавіта непаўналетнім:
- Я не бачу ніякага супрацьстаяння паміж аховай здароўя і вытворцамі энергетычных напояў. Бо сёння мы бярэм шклянку энергетыка і чытаем: асобам да 18 гадоў, цяжарным жанчынам, і асобам, якія пакутуюць на псіхічныя расстройствы і іншыя хранічныя захворванні, ужываць не рэкамендуецца. Абсалютна згодны, што танізуючыя напоі прызначаны для пэўнай катэгорыі грамадзян - для кіроўцаў, дальнабойшчыкаў і г.д. Дакажыце мне, як спецыялісту, як лекару псіхіятру-нарколагу, што ў непаўналетніх ёсць неабходнасць прыняцця энергетычных напояў, выкліканая кіраваннем, скажам, вялікагрузным грузавіком 23 гадзіны ў суткі. Наколькі я ведаю, у дзяцей да 18 гадоў такой неабходнасці няма, калі не лічыць краіны, дзе людзі жывуць за мяжой беднасці, і там дзецям можа і неабходная гэтая стымуляцыя, таму што яны круглыя суткі працуюць на разборы электратэхнічных адкідаў. Але ў нашым грамадстве дзіцяці да 18 гадоў ніякія псіхастымулятары не патрэбныя. І я, як бацька, забараняю дзіцяці і каву, і чай. Гэта мая грамадзянская пазіцыя.
Пра здароўе падрастаючага пакалення казала і Людміла Наройчык, намеснік галоўнага ўрача ДУ «Рэспубліканскі цэнтр гігіены, эпідэміялогіі і грамадскага здароўя»:
- Мы ўвесь час спрабуем сёння даказаць бясшкоднасць. Але ў нас няма самага галоўнага аргументу - мы не гаворым пра карысць гэтых напояў ... Калі не даказана, што ўжыванне да 18 гадоў няшкодна, калі адбываліся нейкія сітуацыі хоць бы на мільён з няправільным ужываннем па 10 шклянак і ў дзіцяці былі наступствы, то ўжо на гэта трэба звяртаць увагу.
Іншыя эксперты, якія прысутнічалі на круглым стале, падкрэслілі, што трэба браць пад увагу канцэнтрацыю кафеіну, пра якую ідзе гаворка.
- Сапраўды, кафеін - гэта псіхатропны сродак са стымулюючым дзеяннем на цэнтральную нервовую сістэму. І зразумела, што любы псіхатропны сродак можа аказваць любы ўплыў на псіхіку, але ў дадзенай сітуацыі гаворка павінна ісці пра канцэнтрацыю, у якой яно выклікае псіхічныя расстройствы, - адзначыў Раман Ханфер'ян.
Андрэй Рашчупкін дадаў, што і 13 літраў звычайнай вады для чалавека могуць стаць смяротнай дозай:
- Любое залішняе ўжыванне прыводзіць да праблем. Давайце тады чай і каву перавядзем у алкагольныя секцыі, а кавярні закрыем. Цяпер кампанія «САТІО» робіць даследаванне пра ўжыванне прадуктаў, якія ўтрымліваюць кафеін, у Беларусі, і па пілотных выніках у групе рэспандэнтаў ад 18 да 44 гадоў толькі 16,9% у апошні год ужывалі танізуючыя напоі. А каву - 91,5%. Атрымліваецца, абарот кавы трэба ў 5 разоў больш жорстка рэгуляваць?
Аляксандр Паталаха праінфармаваў удзельнікаў круглага стала, што Еўрапейскае агенцтва па бяспецы прадуктаў харчавання (EFSA) зусім нядаўна апублікавала меркаванне па бяспецы кафеіну і кампанентаў танізуючых напояў, у якім гаворыцца пра тое, што ўжыванне кафеіну да 400 мг у дзень не ўяўляе праблемы для ўсіх (акрамя цяжарных); ужыванне кафеіну да 200 мг у дзень не ўяўляе праблемы для цяжарных; бяспечная доза кафеіну для дарослых (3 мг на кг вагі ў дзень) можа быць выкарыстана для абгрунтавання бяспечных дзённых доз кафеіну для дзяцей 3-10 гадоў і падлеткаў 10-18 гадоў; аднаразовыя дозы кафеіну да 200 мг не прыводзяць да клінічна значных зменаў ціску, крывацёку міякарда, гідратацыі або тэмпературы арганізма і маскіроўцы індывідуальнага ўспрымання алкагольнай інтаксікацыі; іншыя кампаненты танізуючых напояў (таўрын, глюкуроналактон і інш.) не ўяўляюць небяспекі неспрыяльнага ўзаемадзеяння з кафеінам.
Спецыялісты таксама лічаць, што падчас прыняцця нейкіх рашэнняў, якія тычацца абмежаванняў рынку, варта выразна пралічваць наступствы.
- Пры поўнай забароне энергетычных напояў беларускі бюджэт страціць прыблізна 30-33 млрд рублёў прамых падатковых паступленняў. Гэта як пазбавіць зарплаты на год 6100 супрацоўнікаў у галіне аховы здароўя або зачыніць адну раённую бальніцу. Калі казаць аб забароне продажаў танізуючых напояў непаўналетнім, то суму можна дзяліць на 2-3. Перш, чым прымаць нейкія рашэнні, нам трэба дакладна разумець пазіцыю грамадства, дзяржаўных органаў, бізнесу. У нас для гэтага ўсе прылады ёсць, але чамусьці з імі ніхто не працуе. Няма раскладкі на паперы, што абмежаванне спажывання энергетычных напояў дасць і які будзе эфект, - сказаў Яўген Мардасевіч, кіраўнік па працы з дзяржаўнымі органамі Асацыяцыі Еўрапейскага Бізнесу.
Яго падтрымалі Андрэй Рашчупкін, які таксама адзначыў адсутнасць даследаванняў і ўсебаковага аналізу, якія б сталі асновай для забароны, а таксама Аляксей Вараб'ёў, член Праўлення Саюза вытворцаў безалкагольных напояў і мінеральных вод:
- Давайце зразумеем ступень праблемы, памеры яе, і тады будзем прымаць рашэнні. Заклікаю не спяшацца, атрымаць дадзеныя па рынку, спажыванні, і зразумець, ці з'яўляецца гэта такой праблемай, ці гэта можна вырашаць іншымі метадамі, у тым ліку асветніцкімі. Акрамя таго, мяне бянтэжаць забароны па цэлых каналах: калі прапануецца забарона да 18, то навошта дадаткова забараняць каналы рэалізацыі - начныя клубы, крамы да 50 квадратных метраў? - сказаў Аляксей Вараб'ёў.
Па выніках мерапрыемства Асацыяцыя Еўрапейскага Бізнесу падрыхтавала аналітычную запіску, якая разам з матэрыяламі круглага стала накіравана ў Савет Міністраў і іншыя зацікаўленыя органы дзяржаўнага кіравання.













